Het is geen prettig gezicht: bloeiende bermen waarin alle planten binnen enkele minuten verhakseld worden. Hier is de klepelmaaier langs geweest, tot teleurstelling van veel omwonenden en natuurliefhebbers. Zij zien de flora en fauna in bermen steeds verder in de verdrukking komen. Voor planten en vlinders is er geen ruimte meer. Waarom blijven we op zoveel plekken in de gemeente Dinkelland (door Provincie, agrariërs en de gemeente zelf )het gras en bermen maaien alsof het een museumplein is. Er is zoveel gras dat niet als gebruiksgroen functioneert, en toch blijven we dit oneindig maaien. Het kan anders ! Het moet gewoon anders !
Bermen vormen in het huidige intensief gebruikte agrarisch gebied voor veel planten en insecten een laatste toevluchtsoord. Voedsel- en nectarplanten die al lang uit de agrarische percelen verdwenen zijn komen hier nog voor. FLORON,Vlinderstichting en ook de SNMO ( stichting natuur en milieu Ootmarsum ) krijgen de laatste jaren verontruste signalen over de snelle achteruitgang van karakteristieke planten, vlinders en bijen in bermen. Ongunstig beheer speelt hierin waarschijnlijk een belangrijke rol. De afname van de bloemrijkdom wordt als een van de belangrijkste oorzaken van de achteruitgang van vlinders en andere insecten gezien. Het zwartsprietdikkopje bijvoorbeeld, een eens heel algemene graslandvlinder, is sinds 1992 met 84% afgenomen.
KLEPELEN EN ZUIGEN
Bij het maaibeheer ligt het accent meer op de kostenefficiëntie op de korte termijn dan op behoud van de biodiversiteit op de lange termijn. Gangbare maaimethoden zijn klepelen en maaizuigen. Een klepelmaaier hakselt de vegetatie fijn. Meestal blijven de verhakselde plantenresten liggen om ter plaatse te composteren. Dit leidt tot een toename van de voedselrijkdom van de bodem, waardoor er uiteindelijk alleen nog plek is voor grassen en ruigteplanten als Grote brandnetel en Fluitenkruid.
Een tweede veelgebruikte techniek, de maaizuiger, is ook verre van optimaal. Hiermee wordt het plantmateriaal weliswaar afgevoerd, maar ook de plantenzaden en de insecten. Bij maaien en afvoeren met een cyclomaaier overleeft circa 40% van de rupsen van dagvlinders. Bij klepelbeheer is dit slechts 6% en bij gebruik van de maaizuigcombinatie 8%.
Veel kruiden hebben sterk te lijden onder de timing van het maaien; de eerste maaibeurt vindt veelal in mei plaats en dat is ruim voordat veel planten zaad hebben geproduceerd om een volgende generatie veilig te stellen. Bloeiende kruiden geven niet alleen kleur aan de berm, ze zijn ook essentieel als nectarbron en/of voedselplant voor insecten. Omdat meestal hele trajecten in een keer over de volle breedte gemaaid worden, worden insecten van het ene op het andere moment van al hun voedselbronnen beroofd.
Om te voorkomen dat kwetsbare en/of beschermde plantensoorten ( te vroeg) gemaaid worden, kunnen bermbeheerders agrariërs en particulieren hun bermen inventariseren op de aanwezigheid ervan. Ook kunnen zij de Nationale Databank Flora en Fauna (NDFF) raadplegen. In de NDFF staan alle waarnemingen van planten en dieren en hun locaties. In de meeste gedragscodes staat omschreven dat de opdrachtnemer het al of niet aanwezig zijn van beschermde soorten binnen het werkgebied moet vaststellen. Moderne tractoren en maaimachines zijn uitgerust met GPS-systemen waarin ingevoerd kan worden waar kwetsbare en/of beschermde soorten staan. Een alternatief is het intekenen op kaart of vlaggetjes of linten in de berm plaatsen.
DUURZAAM BERMBEHEER, HOE WERKT DAT ?
Duurzaam bermbeheer gaat uit van een aantal eenvoudige principes:
- Biodiversiteit
- Maaitijdstip
- Faseren
- Maaien en afvoeren
Natuurlijk zijn er redenen om bepaalde stukken altijd intensief te maaien, bijvoorbeeld de strook dicht langs de weg uit het oogpunt van verkeerveiligheid. Bij steile taluds waar machinaal rapen onmogelijk is zou een maaizuig-combinatie ingezet kunnen worden.
WAT KAN JIJ DOEN ?
Om inzichtelijk te maken waar goede en slechte bermen liggen en wat daar nog aan vlinders en nectarplanten is aan te treffen, zijn FLORON ( www.floron.nl )en de Vlinderstichting ( www.vlinderstichting.nl ) gestart met de campagne ‘Mijn berm bloeit!’. Met de campagne willen we bereiken dat beheerders en burgers weten hoe het met de bermen is gesteld en wat ze daar eventueel aan kunnen verbeteren. En daar hebben we jouw hulp bij nodig! Hoe? Door bijvoorbeeld te helpen met het in beeld brengen van de bloemenrijkdom van bermen in je woonomgeving. Dit levert waardevolle informatie op over het nectaraanbod voor boerenlandvlinders en bijen die ervan afhankelijk zijn. Kom je een wettelijk beschermde soort tegen in een berm dan is het verstandig om de desbetreffende bermbeheerder hierop attent te maken. Een lijst met beschermde soorten vind je in een brochure op de site van Floron.
Jos Heerink
Voorzitter Stichting Natuur en Milieu Ootmarsum
Ecoloog
