Auteur: Boswachter Kees Jan Westra
Op de site van Staatsbosbeheer verschijnen regelmatig mooie achtergrondverhalen. Zij zorgen niet alleen voor meer begrip, maar zeker ook ervaren de lezers ‘de wonderen’ in de natuur. Dit keer een verhaal van Kees Jan Westra, die als boswachter ook natuurgebied het Springendal onder zijn hoede heeft. Zijn verhaal gaat over een vrouwelijke wintertaling, die onder meer ook Twente ‘aan deed’ tijdens een tocht van ruim 4400 kilometer. Voor deze kleinste eendensoort van amper 300 gram is dat ongelooflijk.
Het begon met een zendertje…
Eén van de vrijwilligers van Staatsbosbeheer in Twente vond onlangs in de Engbertsdijksvenen een heel klein zendertje. Omdat op het zendertje een e-mailadres stond, konden we contact opnemen met onderzoekers in Frankrijk. Al snel kregen we een e-mail terug met een prachtig verhaal.
Een foeragerende vrouwelijke wintertaling
Het gaat over Zara, een vrouwelijke wintertaling, die afgelopen jaar richting Twente trok. Zara is de kleinste eendensoort die in Nederland voorkomt. In tegenstelling tot de bontgekleurde mannetjes heeft een vrouwtje een bruin, fijn gespikkeld verenkleed. Dat klinkt misschien eenvoudig, maar het is een meesterstukje van camouflage: precies bedoeld om onopvallend te blijven tussen veenmossen en oeverbegroeiing.
Wintertalingen zijn typische bewoners van gezonde wetlands. Ze leven van zaden, waterplantjes en kleine waterdiertjes in ondiep water – precies het soort leefgebied dat de Engbertsdijksvenen te bieden heeft. Om beter te begrijpen hoe wintertalingen zich door het landschap bewegen, dragen sommige vogels een klein, lichtgewicht zendertje. Zo kunnen de onderzoekers volgen waar ze foerageren, rusten en welke routes ze kiezen. Ook Zara droeg zo’n zendertje.
Een klein eendje, een enorme route
Eind februari werd Zara in Noord-Frankrijk uitgerust met het GPS-zendertje, zodat haar trektocht gevolgd kon worden. Vanaf dat moment vloog ze door Europa: Zara vloog eerst via België naar Nederland, waarbij ze boven de uitgestrekte polders en rivieren van Vlaanderen en Brabant trok. In Nederland vervolgde ze haar weg over rivierlandschappen en moerassen richting Noord-Duitsland, waar ze langs het Duitse laagland bij Niedersachsen en Schleswig-Holstein kwam. Daar doorkruiste ze de lagunes van de Baltische kust, zoals de Lübecker Trave en de Kleiner Jasmunder Bodden bij Stralsund, met hun ondiepe wateren en rietkragen.
Vervolgens vloog ze over de vele meren en wetlands in Noord-Polen, zoals het Gardnomeer en de meren van de Mazurische meren, voordat ze uiteindelijk diep in Wit-Rusland aankwam, in het oblast Brest, waar uitgestrekte moerasgebieden en rivierdelta’s een perfecte rustplaats voor trekvogels vormen.
In totaal legde ze meer dan 4.400 kilometer af. Voor een vogel van amper 300 gram is dat ongelooflijk. Bekijk de reis van Zara op de kaart.
Engbertsdijksvenen
Op 22 september zette Zara koers naar het zuidwesten. Na een lange vlucht en een korte stop in Duitsland kwam ze uiteindelijk uit bij de Engbertsdijksvenen, het bijzondere hoogveengebied bij Kloosterhaar. Voor wintertalingen is dit een ideale plek: open water, rust en voedsel. Een waardevol stukje Twentse natuur dat door veel trekvogels wordt gebruikt als rustplaats. Dat Zara hier neerstreek, past precies in het patroon van bijzondere wetlandgebieden die ze op haar reis had aangedaan.
In de Engbertsdijksvenen werd het zendertje uiteindelijk teruggevonden. Wat er precies met Zara gebeurd is, zullen we waarschijnlijk nooit weten. Misschien heeft ze het zendertje afgeworpen, misschien is ze ten prooi gevallen aan een roofvogel – iets wat in wetlands vaak voorkomt. De natuur vertelt niet altijd al haar geheimen, hoe graag we dat soms ook zouden willen.
Hoe belangrijk onderzoek en wetlands zijn
Dankzij het GPS-zendertje krijgen onderzoekers een unieke inkijk in haar trekroute: welke wetlands ze gebruikte, waar ze rustte, waar ze voedsel vond en welke gebieden onmisbaar voor haar waren. Elke locatie waar ze neerstreek – van de Baltische lagunes tot de Engbertsdijksvenen – vertelt iets over de kwaliteit en functie van deze gebieden.
Juist dit soort onderzoek laat zien hoe kwetsbaar het netwerk van wetlands is. Als een moeras, ven of lagune verdwijnt of verstoord raakt, valt er een schakel weg in een keten die duizenden kilometers lang is. Voor een kleine wintertaling kan dat het verschil betekenen tussen een geslaagde trektocht of het einde ervan.Daarom zijn goed beschermde wetlands essentieel – niet alleen voor Zara, maar voor een enorm aantal trekvogels die deze gebieden nodig hebben om te kunnen overleven. En elk beetje kennis dat we dankzij zenders verzamelen, helpt ons om die plekken beter te begrijpen én beter te beschermen.
